© Dorlion Yayınları
Kasım 2022
Tevrat, Tanah da denilen İbrani Kutsal Kitabı'nın, bir başka deyişle Eski Ahit'in ilk 5 kitaptan oluşan kısmıdır. Bu 5 kitap:
1. Tekvin (Diğer meallerdeki ismi: Yaratılış)
2. Çıkış (Diğer meallerdeki ismi: Mısır'dan Çıkış)
3. Levililer (Diğer meallerdeki ismi: Leviler)
4. Sayılar (Diğer meallerdeki ismi: Çölde Sayım)
5. Tesniye (Diğer meallerdeki ismi: Yasanın Tekrarı)
Pentateukhos ya da Musa'nın 5 Kitabı da denilen bu 5 kitap, ardından 33 farklı kitap ile devam etmekte. Bu yazıda sadece Tevrat'a odaklanacağız.
Tevrat'ta beni en çok şaşırtan inanılmaz derecede çok detayın veriliyor olması oldu.
Kutsal kitapları sırasıyla tek tek okumaya karar vermemin sebebi, bildiğimiz, bize öğretilen veya kulaktan dolma şekilde aklımıza çalınmış hikayelerin, hangi kitapta nasıl anlatıldıklarını görmek, karşılaştırmalı bir değerlendirme yapabilmek, bildiklerimizi güncellemek.
Bu yazıyı yazma sebebim de daha sonra okuyacağım İncil ve Kur'an sırasında dönüp bu notlara bakabilmek. Bu yüzden -mümkün olduğunca- yorum yapmadan; kendime notlar bırakmak.
Elimdeki yayında "Allah" olarak ifade edilmiş tüm kelimeleri, internetteki diğer çevirilerde olduğu gibi "Tanrı" olarak değiştirdim. İngilizce çevirilerinde de bu kısım "God" olarak geçiyor; "Rab" ifadesi ise "Lord" kelimesinden çeviri, olduğu haliyle bıraktım.
TEKVİN
MUSANIN BİRİNCİ KİTABI
(Diğer meallerdeki ismi: YARATILIŞ)
Tekvin, yani Musa'nın Birinci Kitabı, yaradılış hikayesinden başlayarak yaklaşık 1000 yıl sonra Nuh'un hikayesine, bundan yaklaşık 500 yıl sonra İbrahim'in hikayesine de değinerek İsrailoğullarının Mısır'a gidişine kadarki kısmı "detaylı" bir şekilde anlatıyor.
BAP 1:
(Diğer meallerdeki ismi: Dünyanın Yaratılışı)
Tanrı'nın dünyayı 6 günde yaratması ve 7. gün istirahat etmesi... (Ki sonraki bölümlerde anlayacağız ki 7. günün kutsal sayılması ve Yahudilerin bu gün çalışmaması buradan geliyor.)
Birinci gün ışığı, gündüzü ve geceyi; ikinci gün gök kubbeyi; üçüncü gün yeri ve denizleri, ardından ekinleri ve ağaçları; dördüncü gün gündüze ve geceye hükmedecek iki büyük ışığı (güneş ve ay?) ve yıldızları; beşinci gün denizlerdeki canlıları ve kanatlı kuşları; altıncı gün karalardaki canlıları, ardından "kendi suretinde" insanı yarattı.
BAP 1:26 Ve Tanrı dedi; Suretimizde, benzeyişimize göre insan yapalım; ve denizin balıklarına, ve göklerin kuşlarına, ve sığırlara, ve bütün yeryüzüne, ve yerde sürünen her şeye hâkim olsun.
BAP 2:
(Diğer meallerdeki ismi: Adem ile Havva)
Tanrı'nın şarka doğru Aden'de bir bahçe dikmesi ve içine 'yerin toprağından' yaparak burnuna hayat nefesini üflediği Adem'i yerleştirmesi... Hayat ağacı ile iyilik ve kötülüğü bilme ağacını içine yerleştirip dört ırmağın yerden çıkması (ki ikisinin adları Fırat ve Dicle), Adem'e 'uygun bir yardımcı' olarak Adem'in 'kaburga kemiğinden' Nisa'yı yapması...
BAP 3:
(Diğer meallerdeki ismi: İnsanın Günahı)
'Kır hayvanlarının en hilekarı' olan yılan tarafından kandırılan kadının, yasak olan iyiliği ve kötülüğü bilme ağacının meyvasından yemesi ve adama da vererek yedirmesi, ve gözlerinin açılması (farkındalık manasında) ile çıplak olduklarını farketmeleri... Adam'ın karısının adını Havva (anlamı: hayatı olan) koyması ve Tanrı'nın onları Aden'den kovması.
Philip Medhurst - Adem ve Havva farkediliyor
BAP 4:
(Diğer meallerdeki ismi: Kayin ile Habil)
Havva'nın Habil ve Kabil'i doğurması (Kabil bu çeviride Kain olarak geçiyor), Kabil'in Habil'i öldürmesi...
BAP 5:
(Diğer meallerdeki ismi: Adem'den Nuh'a)
Adem'in oğulları ve torunlarının kronolojisi detaylı bir şekilde veriliyor ve 10 kuşak sonra Nuh'a ve oğulları Sam, Ham ve Yafet'in doğumuna kadar geliniyor.. Her birinin kaç yaşında baba oldukları ve kaç yıl yaşadıklarının bilgilerinin de verimesi sayesinde Nuh'un Adem'den 1.056 yıl sonra doğduğunu hesaplayabiliyoruz.
BAP 6:
(Diğer meallerdeki ismi: Tufan)
Nuh'a bir gemi yapmasının emredilmesi (ki geminin gofer ağacından yapılacağı ve tüm ölçüleri de detaylıca anlatılıyor) ve gemiye Nuh ve karısı ile, oğulları ve oğullarının karılarının ve her neviden ikişer (birer erkek ve birer dişi) canlının bineceğinin bildirilmesi...
BAP 7-8:
(Diğer meallerdeki ismi: Tufan / Tufanın Sonu)
Nuh 600 yaşındayken yeryüzü üzerinde bir sular tufanı olması ve yedinci ayın on yedinci gününde geminin Ararat dağları üzerine oturması.
BAP 9:
(Diğer meallerdeki ismi: Tanrı Nuh'la Antlaşma Yapıyor)
Nuh'un oğullarından Ham'ın Nuh'un sarhoşluğunda onu çıplak görmesi sonucu lanetlenmesi... Ki Ham'ın Kenân'ın atası olduğu da bu bölümde belirtiliyor ki, bu sonraki bölümlerde önemli hale gelen bir konu.... Nuh'un ölümünü de AS 2006 olarak hesaplayabiliyoruz.
BAP 10:
(Diğer meallerdeki ismi: Nuh Oğullarının Soyu)
Yafet, Ham ve Sam'ın onlarca oğullarının ve torunlarının listelenmesi bu bölümde yapılıyor... Ham'ın oğullarından Mitsraim'in Kasluhi'lerin babası olduğu ve Filistiler'in buradan çıktığı anlatılıyor. Kenanlılının sınırının Gaza'dan Laşa'ya kadar olduğu da detayları ile veriliyor... Babil, Erek, Akkad, Aşura, Nineve gibi şehirlerin isimleri de burada geçmeye başlıyor.
BAP 11:
(Diğer meallerdeki ismi: Babil Kulesi / Sam'dan Avram'a)
Tüm dünyanın dili bir ve sözü birken, adem oğullarının kendilerine bir şehir inşa etmesi; adına Babil denilen bu şehirden dilleri karıştırılarak RAB'ın onları yeryüzü üzerine oradan dağıtması... Ardından yine oğulları ve torunları ve onların çocukları şeklinde 10 kuşak anlatılıyor ve Nuh'un oğlu Sam'ın 10. kuşaktan torunu Abram dünyaya geliyor... (Nuh ve Abraham arası süreyi 490 yıl olarak hesaplayabiliyoruz.)
BAP 12-14:
(Diğer meallerdeki ismi: Avram'a Çağrı / Avram Mısır'da / Avram'la Lut'un Ayrılması)
Abram'ın, karısı Saray ve kardeşinin oğlu Lût ile birlikte Kenân diyarına gelmeleri... Ve RAB'ın Abram'a görünerek 'bu memleketi onun zürriyetine vereceğini' söylemesi... Sanıyorum 'vadedilmiş topraklar' konusu buradan geliyor.
BAP 13:14 RAB Abram'a dedi: Şimdi gözlerini kaldır, ve bulunduğun yerden şimale ve cenuba ve şarka ve garbe bak; çünkü görmekte olduğun bütün memleketi sana, ve ebediyen senin zürriyetine vereceğim.
Philip Medhurst - Abram ve Lut ayrılıyor
BAP 15:
(Diğer meallerdeki ismi: Rab'bin Avram'la Yaptığı Antlaşma)
Abram'ın Rab ile iletişimi... BAP 15'de, yaratıcının ismi olarak ilk kez Yehova kullanılıyor. (Farklı kaynaklarda aslında bu ismin yazılışının YHVH olduğu, Yehova'nın bunun olası telaffuz şekillerinden biri olduğu belirtiliyor.)
BAP 16:
(Diğer meallerdeki ismi: Hacer ile İsmail)
Abram'ın karısı Sara'nın çocuğu olmaması sonucu Sara'nın cariyesi Mısırlı Hacar'dan çocuk sahibi olması (İsmail),
BAP 17:
(Diğer meallerdeki ismi: Sünnet: Antlaşma Simgesi)
Abram 99 yaşındayken RAB'ın onun adını İbrahim olarak değiştirmesi... Bu bölümde her erkeğin sünnet olması gerektiği de belirtiliyor.
BAP 18:
(Diğer meallerdeki ismi: Üç Konuk / İbrahim Sodom için Yalvarıyor)
Sara'nın ilerlemiş yaşına rağmen kısırlıktan kurtulup çocuk sahibi olması.
BAP 19:
(Diğer meallerdeki ismi: Sodom ve Gomora'nın Yıkılışı / Lut ile Kızları)
İki meleğin Lut'un oturduğu Sodom'a giderek hem Sodom'u hem de Gomorra'yı harap etmesi... Lut'un oradan çıkmasını sağlamaları, Lut'un kızlarının Lut ile birlikte olarak ondan habersiz hamile kalmaları... (Wikipedia'da Lut Gölü yakınlarında kalıntıları bulunan şehrin arkeolojik olarak Tevrat'ta adı geçen Sodom olduğunun ispatlandığı yazıyor.)
John Martin - Sodom ve Gomorra'nın yok oluşu.
BAP 20-21:
(Diğer meallerdeki ismi: İbrahim ile Avimelek / İshak'ın Doğumu / Hacer'le İsmail Uzaklaştırılıyor / İbrahim'le Avimelek Arasındaki Antlaşma)
İbrahim'in Sara'dan olan oğlunu İshak olarak adlandırması,
BAP 20:12 Sara'nın sana söylediği her şeyde onun sözünü dinle; çünkü senin zürriyetin İshak'ta çağırılacaktır.
BAP 22:
(Diğer meallerdeki ismi: İbrahim'in Denenmesi)
Tanrı'nın İbrahim'den oğlu İshak'ı kurban etmesini istemesi.... İbrahim'i buna itaat ederek -durumdan habersiz olan- İshak'ı Moriya diyarına götürerek kurban edecekken Tanrı'nın bunu durdurup arkalarında bir koç vermesi ve koçun kurban edilmesi...
Philip Medhurst - Abram İshak'ıkurban ediyor.
BAP 23-24:
(Diğer meallerdeki ismi: Sara'nın Ölümü / İshak ile Rebeka)
İbrahim yaşlanıp ölüm döşeğindeyken, oğlu İshak'a bir kölesi vasıtasıyla memleketinden bir kız (Rebeka) buldurması... BAP 24'te Kenanlılardan kız almaması gerektiğini söylüyor İbrahim. (BAP 28'de aynısını İshak, Yakub'a söylüyor.)
BAP 24:3 ... sana yemin verdiririm ki içinde oturmakta olduğum Kenânlıların kızlarından oğluma kadın almayacaksın; fakat benim memleketime ve akrabama gideceksin, ve oğlum İshak için bir kadın alacaksın.
BAP 25-28:
(Diğer meallerdeki ismi: İbrahim'in Ölümü / İsmailoğulları / İshak ile Avimelek / İshak Yakup'u Kutsuyor / Yakup'un Düşü)
İbrahim'im 175 yaşında vefatı... İshak'ın, adlarını Esav ve Yakub koydukları iki oğlu olması... (Ki bu Yakub, daha sonra İsrail olarak çağrılacak ve oğulları ve zürriyeti İsrail oğulları olarak adlandırılacak.) Yakub'un Esav ile çekişmeleri, büyük bir kişi olması ve Filistilerin onu kıskanmasına değiniliyor....
BAP 29-35:
(Diğer meallerdeki ismi: Yakup Paddan-Aram'a Varıyor / Yakup Lea ve Rahel'le Evleniyor / Yakup'un Çocukları / Yakup Lavan'dan Kaçıyor / Yakup Güreş Tutuyor / Yakup Esav'la Karşılaşıyor / Dina ve Şekemliler / Rahel'le İshak'ın Ölümü)
Yakub'un 12 oğlunun ve bir kızının doğuş hikayeleri anlatılıyor... Lea'yı ardından da kardeşi Rahel'i eş olarak alması... Lea'dan, Ruben, Şimeon, Levi ve Yahuda adında dört oğlu olması... Rahel'in kısır olması sebebiyle Rahel'in cariyesinden Dan ve Naftali adında; bunu görüp kıskanan Lea'nın cariyesinden de Gad ve Aşer adında ikişer oğlu daha olması... Sonra Tanrı'nın dualarını kabul etmesi sonucu hamile kalan Lea'dan da İssakar ve Zebulun adında iki oğlu ve Dina adında bir kızı olması... Son olarak Rahel'den de Yusuf ve Benyamin adında iki oğlu olması... Bunlar arasında çeşitli hikayeler anlatılıyor...
BAP 35:9 ~ 35:12 Yakub'a Tanrı yine göründü, ve onu mübarek kıldı. Ve Tanrı ona dedi: Senin adın Yakubdur; artık adın Yakub çağırılmayacak, fakat adın İsrail olacaktır; ve onun adını İsrail koydu. Ve Tanrı ona dedi: Ben Kadir Tanrıyım; semereli ol ve çoğal; senden bir millet ve milletler cümhuru olacak, ve senin sulbünden kırallar çıkacak; ve İbrahim'e ve İshak'a verdiğim diyarı sana vereceğim, ve senden sonra diyarı senin zürriyetine vereceğim.
BAP 36:
(Diğer meallerdeki ismi: Esav'ın Soyu / Seir'in Soyu / Edom Kralları)
İshak'ın diğer oğlu Esav'ın Edomluların babası olduğu belirtiliyor; ve onun soyu ve Edom diyarında krallık eden tüm krallar hakkında detaylı bilgiler veriliyor.
BAP 37:
(Diğer meallerdeki ismi: Yusuf'un Düşleri / Kardeşleri Yusuf'u Satıyor)
Yakub'un en sevdiği oğlu olan ve kardeşleri tarafından kıskanılan/sevilmeyen Yusuf'un kardeşleri tarafından kuyuya atılışı; sonra kuyudan çıkarılıp İsmaililere satılışı ve onlar tarafından Mısır'a götürülüp firavunun bir memuruna satılışı...
BAP 38-45:
(Diğer meallerdeki ismi: Yahuda'yla Tamar / Yusuf'la Potifar'ın Karısı / Yusuf Tutsakların ve Firavunun Düşünü Yorumluyor / Yusuf'un Kardeşleri Mısır'a Gidiyor / Mısır'a İkinci Yolculuk / Yusuf Kardeşlerine Kim Olduğunu Açıklıyor)
Yusuf'un iftira ile Mısır'da hapse atılması, orada yaptığı rüya tabirleri sonucu serbest kalması, Firavun'un bir rüyasını başarıyla tabir etmesi sonucunda onun yanında yükselişi ve Mısır'ın en nüfuzlu adamı haline gelmesi... Başgösteren kıtlık sebebiyle Yusuf'un kardeşlerinin Mısır'a tahıl almaya gelmesi, Yusuf'un onları Mısır'a göç etmeye ikna etmesi...
Philip Medhurst - Yusuf firavunun rüyasını tabir ediyor
BAP 46-48:
(Diğer meallerdeki ismi: Yakup Mısır'a Gidiyor / Kıtlık Şiddetleniyor / Yakup Efrayim'le Manaşşe'yi Kutsuyor)
Mısır'a gelen 70 kişilik İsrailoğulları'nın isim isim ve soy soy listelemesi ve Mısır'da nasıl nüfuz kazandıkları...
BAP 47:31 Ve İsrail, yatağının başı ucunda secde kıldı.
BAP 49-50:
(Diğer meallerdeki ismi: Yakup'un Son Sözleri ve Gömülüşü / Yusuf'un Ölümü)
Sırasıyla önce Yakub'un ardından da Yusuf'un (110 yaşında) ölümlerinin detaylı hikayesi...
BAP 50:24 Ve Yusuf kardeşlerine dedi: Ben ölüyorum; fakat Tanrı mutlaka sizi arıyacaktır, ve bu diyardan sizi İbrahim'e ve İshak'a ve Yakub'a yemin ettiği diyara çıkaracaktır.
Philip Medhurst - Yakub'un cenazesi
ÇIKIŞ
MUSANIN İKİNCİ KİTABI
(Diğer meallerdeki ismi: MISIR'DAN ÇIKIŞ)
Çıkış, yani Musa'nın İkinci Kitabı, Musa'nın doğuş hikayesiyle başlayarak onları Mısır'dan nasıl çıkardığını, Firavun'la mücadelesini ve çeşitli mucizelerle onu alt edişini anlatıyor. Sonrasında Sina çölünde Musa'nın 10 Emir'i alışı ve Rab'ın ona verdiği tüm görevleri cemaati ile birlikte yerine getirişi detaylı bir şekilde anlatılıyor.
BAP 1-2:
(Diğer meallerdeki ismi: İsrailliler Mısır'da Baskı Görüyor / Musa'nın Doğumu / Musa Midyan'a Kaçıyor)
Mısır'da iyice nüfuz sahibi olan İsrail oğullarının, yeni kral ile birlikte çile çekmeye başlamaları, doğan erkek çocuklarının öldürülmeye başlaması sebebiyle bir sepete konularak ırmağın içinde bir sazlığa gizlenen Musa'nın firavunun kızı tarafından alınması ve büyümesi ve bir oğul sahibi olması...
BAP 2:23 ~ 2:24 Ve vaki oldu ki, o çok günler geçerken, Mısır kralı öldü; Ve İsrail oğulları kölelik sebebiyle inlediler, ve feryat ettiler, ve kölelik sebebinden onların figanı Allaha çıktı. Ve Tanrı onların iniltilerini işitti, ve Tanrı İbrahim'le, İshak'la ve Yakub'la olan ahdini hatırladı.
BAP 3:
(Diğer meallerdeki ismi: Tanrı Musa'yı Çağırıyor)
Tanrı'nın Musa'yla iletişime geçmesi, onları Mısır'dan çıkaracağını söylemesi.
BAP 4:
(Diğer meallerdeki ismi: Rab Musa'ya Belirtiler Gösteriyor)
Musa'nın kendisine inanmayacaklarını söylemesi sebebiyle Tanrı'nın ona çeşitli mucizeler vermesi... Değneğini yılana dönüştürebilmesi... Elini koynuna sokup cüzamlı hale getirebilmesi... Irmağın suyunu alıp toprağa döktüğünde kana dönüşebilmesi...
BAP 5-7:
(Diğer meallerdeki ismi: Musa'yla Harun Firavunun Huzurunda / Musa'yla Harun'un Soy Kütüğü / Harun'un Değneği Yılan Oluyor / Kan Belası)
Musa'nın kardeşi Harun ile birlikte firavuna giderek İsrail oğullarının Mısır'dan gitmesine izin vermesini istemeleri... Mucizeleri de göstermelerine rağmen firavunun ikna olmaması...
BAP 6:2 ~ 6:3 Ve Tanrı Musa'ya söyleyip ona dedi: Ben RAB'İM ve İbrahim'e, İshak'a ve Yakub'a, Kadîr olan Tanrı olarak göründüm; fakat onlara Yehova ismimle malûm olmadım. Ve Kenân diyarını, onda garip oldukları gurbet diyarlarını, onlara vermek için kendileri ile de ahdettim. Ve Mısırlıların esirlikte tutmakta oldukları İsrail oğullarının iniltisini de işittim; ve ahdimi hatırladım.
BAP 8-10:
(Diğer meallerdeki ismi: Kurbağa Belası / Sivrisinek Belası / At Sineği Belası / Hayvanların Ölümü / Çıban Belası / Dolu Belası / Çekirge Belası / Karanlık Belası)
İkna olmayan firavun sebebiyle Rab'ın Mısırlılar üzerine "10 bela" salarak insanların, hayvanların ve ekinlerin birçoklarını telef etmesi...
Irmaktan çıkan kurbağaların şehri sarması... Değneğinin vuruşuyla tatarcıkların peydah olması... Üzerlerine at sineklerinin salınması... Mısırlıların bütün hayvanları ölürken İsrail oğullarının hayvanlarına birşey olmaması... Mısırlıların hepsinde irin çıkaran çıbanların ortaya çıkması... Hem hayvanları, hem ekinleri ve ağaçları telef eden ağır bir dolu yağması... Şark rüzgarlarıyla çekirge istilası olması...
BAP 11-12:
(Diğer meallerdeki ismi: İlk Doğan Çocukların Ölümü / Fısıh Bayramı / Mayasız Ekmek Bayramı / Mısır'dan Çıkış / Fısıh Kuralları)
Son olarak her evin ilk çocukları; her hayvanın ilk yavrusunun öleceği bir bela daha geleceği... bu bela gelmeden önce İsrail oğullarındaki her hanenin bir kurban kesmesi, ve kurbanın kanından evin kapı süvesi üzerine sürüleceği (ki Rab felaketi getirdiğinde bu işaretli evlere bir şey olmadan üzerlerinden geçip gitsin)... Ve İsrail oğullarının 70 kişi olarak girdikleri Mısır'da 430 yıl kaldıktan sonra, kadınlar hariç 600 bin kişi olarak Mısır'dan çıkışları...
Bu kısımda kurbanın özellikleri, nasıl ve ne zaman kesilmesi gerektiği ile birlikte 7 gün mayasız ekmek yenmesi gerektiği, birinci gün mayanın evlerden kaldırılması gerektiği ve ardından mayasız ekmek bayramı olarak nesilden nesile kutlanması gerektiği de detaylı şekilde anlatılıyor... Hamursuz Bayramı'nın nasıl ortaya çıktığını da bu şekilde okumuş oluyoruz.
BAP 12:15 ~ 12:17 Yedi gün mayasız ekmek yiyeceksiniz; hatta birinci gün evlerinizden mayayı kaldıracaksınız; çünkü birinci günden yedinci güne kadar mayalı ekmek yiyen her can İsrail'den atılacaktır. ... Ve siz mayasız ekmek bayramını tutacaksınız; çünkü ordularınızı aynı o günde Mısır diyarından çıkardım; ve bu günü nesillerinize ebedi kanun olarak tutacaksınız.
BAP 13-15:
(Diğer meallerdeki ismi: İlk Doğanların Adanması / Kamış Denizi'ni Geçiş / Kurtuluş Ezgisi)
Kızıl Deniz çölü yolu üzerinden göç eden kafilenin Firavun tarafından kovalanması, Musa'nın değneği ile Kızıl Deniz'i yarması, arkalarından geçen Firavun ve ordusunun üzerine Musa'nın yarığı kapaması ve onlardan tek bir nefer bile kalmaması...
BAP 15:14 Kavmlar işittiler, titrediler; Filistin'de oturanları ağrı tuttu.
BAP 16-18:
(Diğer meallerdeki ismi: Man ve Bıldırcın / Kayadan Çıkan Su / Yitro'nun Öğüdü)
Musa'nın karşılaşılan çeşitli zorluklara Rab'ın ona sağladığı mucizelerle çözümler bulması... Örneğin kayaya değneğiyle vurarak su çıkartması...
Philip Medhurst - Musa kayadan su çıkartıyor
BAP 19-20:
(Diğer meallerdeki ismi: İsrailliler Sina Dağı'nda / On Buyruk / Sunaklara İlişkin Yasalar)
Mısır'dan çıkışlarının üçüncü ayında, Sina çölünde Musa'nın Tanrı ile görüşmesi... Musa'nın dağın tepesine çıkması, ve '10 Emir'i alarak Ahalisine iletmesi...
Bu 10 emir: YHVH'den başka ilahlarının olmaması... Başka ilahların suretlerinin yapılıp onlara tapılmaması... Rabbin isminin boş yere ağza alınmaması... Sebt gününün (Şabat) takdis edilmesi, 6 gün çalışılıp 7. gün hiçbir iş yapılmaması... Anne ve babaya hürmet edilmesi... Öldürülmemesi... Zina edilmemesi... Hırsızlık yapılmaması... Komşuya karşı yalan yemin edilmemesi... Komşuların mülklerine tamah edilmemesi...
BAP 21-23:
(Diğer meallerdeki ismi: Kölelere Nasıl Davranmalı / Şiddete Karşı Yasalar / Mal Sahiplerinin Sorumluluğu / Mala İlişkin Yasalar / Sosyal Sorumluluklar / Adalet ve Doğruluk Yasaları / Üç Bayram / Tanrı Meleği Öncülük Ediyor)
Çeşitli detaylı kurallar bildiriliyor... Efendi köle ilişkileri ve hakları... Öldürme, hırsızlık, emanete sahip çıkamama ve benzeri durumların cezaları... Torağın ekilme ve hasat koşulları... Yılda üç bayramın kutlanması gerektiği: Mayasız ekmek bayramı; ilk mahsülün biçme bayramı; ekinleri toplama bayramı.... İsrail oğullarına çeşitli vaatler (savaşlarda başarıdan, kısır kadın olmayacağına kadar muhtelif) dışında, bu bölümde ayrıca 'vadedilmiş topraklar' tekrar dile getiriliyor.
BAP 23:27 ~ 23:31 Heybetimi senin önünden gönderip üzerlerine varacağın bütün kavmları perişan edeceğim, ve bütün düşmanlarını senin önünden kaçıracağım. Ve senin önünden eşek arısını göndereceğim, ve Hivîleri ve Kenânlıları ve Hittîleri senin önünden kovacak. ... Ve Kızıl Deniz'den Filistîlerin denizine kadar, ve çölden Irmağa kadar sana hudut koyacağım; çünkü memleketin ahalisini sizin elinize vereceğim.
BAP 24-28:
(Diğer meallerdeki ismi: Antlaşma Onaylanıyor / Buluşma Çadırı için Armağanlar / Tanrı'nın Konutu / Yakmalık Sunu Sunağı / Kâhin Giysileri / Efod)
Musa'nın 40 gün 40 gece bulut içinde çıktığı dağda kalması anlatılıyor. Bu kısımda Musa, Harun, Nadab, Abihu ve İsrail ihtiyarlarından 70 kişiden "secde kılmaları" istendiği görülüyor. Ayrıca çok detaylı (ölçülerle, kaplamaların detayları, şekillerin tarifleri, hangi taşın hangi kumaşın kullanılması gerektiği dahil çok ayrıntılı) tariflerle inşa etmeleri gereken sofralar, meskenler, mabetler, kıyafetler Musa'ya tarifleniyor.
BAP 29-30:
(Diğer meallerdeki ismi: Kâhinliğe Atanma / Buhur Sunağı / Bağışlanma Bedeli)
Suç kurbanı (öküz), Takdime kurbanı (koç) ve Tahsis kurbanı (koç) nasıl hazırlanmalı, nasıl kurban edilmeli tarifleri... Yılda bir kez yapılması gerektiği de belirtiliyor... Ayrıca fidye verilmesi gerekliliği belirtiliyor...
BAP 30:12 ~ 30:14 İsrail oğullarının sayılarına göre saymını yaptığın zaman, her biri canı için RABBE fidye verecektir; ta ki, onları saydığın zaman aralarında bela olmasın. Sayılmış olanların tarafına geçenlerin hepsi şunu, makdisin şekeline göre yarım şekel, RABBE takdime olarak yarım şekel verecekler. Yirmi yaşında, ve ondan yukarı olup sayılanlar tarafına geçen her adam, RABBİN takdimesini verecektir.
BAP 32-39:
(Diğer meallerdeki ismi: Besalel ve Oholiav Ustalar / Şabat: Dinlenme Günü / Altın Buzağı / Antlaşma Yenileniyor / Şabat Kuralları / Konutun Yapımı / İşin Tamamlanması)
Musa dağdayken kavminin altın küpelerini toplayıp eritip bir altın buzağı şeklinde bir ilah yapması ve buna tapınıp kurbanlar vermesi... Musa'nın elinde iki tarafları da yazılı iki levha ile inmesi; sinirlenerek bunları kırması, buzağıyı ateşte yakıp toz haline getirmesi ve İsrail oğullarına içirmesi... RAB tarafında olanları kendi tarafına davet edip, Levi oğulları onun yanında toplanınca, arkadaşlarını, kardeşlerini ve komşularını (yaklaşık 3000 kişi) öldürmeleri...
Ardından Rabbe yalvaran Musa kırılan levhalar yerine yenilerini yazdırmak için tekrar dağa çıkıyor; Rab ile konuşarak tekrar desteğini alıyor ve Rabbin ismini ilan ediyor...
BAP 34:5 ~ 34:7 Ve RAB bulutta indi, ve orada onunla durdu, ve RABBİN ismini ilân etti. Ve RAB onun önünden geçti, ve: Yehova, Yehova, çok acıyan ve lûtfeden, geç öfkelenen ve inayeti ve hakikati çok olan, binlerce inayetini saklayan, haksızlığı ve günahı ve suçu bağışlayan, ve suçluyu asla suçsuz çıkarmayan, babaların günahını oğullarda, ve oğulların oğullarında, üçüncü ve dördüncü nesilde arayan Tanrı, diye ilan etti.
Ardından yinelenen emirlerin yazılı olduğu levhalarla tekrar aşağı inişi... Meskeni, çadırını, örtülerini, sandığı, sofrayı, şamdanları, perdeleri, avlunun askılarını, direklerini, tüm mukaddes esvabı yapmaları için gelen emirler... Cemaatin gerekenleri takdime olarak getirmesi, ve bunları yapmaları... Yapılanlar yine tüm ölçüleri ve tarifleriyle önceki bölümde tarif edildiği detayda ve tekrar anlatılıyor...
BAP 37:1 ~ 37:9 VE Betsalel sandığı akasya ağacından yaptı; uzunluğu iki buçuk arşın, ve eni bir buçuk arşın, ve yüksekliği bir buçuk arşın idi. Ve onu, içinden ve dışından halis altınla kapladı, ve etrafına altın pervaz yaptı. Ve onun dört köşesi üzerinde, bir yanda iki halka ve obir yanda iki halka olmak üzre, onun için dört altın halka döktü. Ve akasya ağacından kollar yaptı, ve onları altınla kapladı. Ve sandığı taşımak için kolları sandığın yanlarında olan halkalara geçirdi. Ve kefaret örtüsünü halis altından yaptı; uzunluğu iki buçuk arşın, ve eni bir buçuk arşındı. Ve iki altın kerubi yaptı, onları dövmeci işi olarak kefaret örtüsünün iki ucunda, bir uçta bir kerubi ve obir uçta bir kerubi olmak üzre yaptı; kerubileri onun iki ucunda, kefaret örtüsü ile bir parça olarak yaptı. Ve kerubiler, yüzleri birbirine karşı olmak üzre, kanatları ile kefaret örtüsünü örterek, kanatlarını yukarı doğru yaydılar, kerubilerin yüzleri kefaret örtüsüne doğru idi.
LEVİLİLER
MUSANIN ÜÇÜNCÜ KİTABI
Levi, diğer adı İsrail olan Yakub'un 12 oğlundan biri. Levi'nin üç oğlundan biri olan Kehat'ın oğullarından biri olan Amram, Musa'nın da babası.
Levililer, yani Musa'nın Üçüncü Kitabı, Tanrı'nın Sina Dağı'nda Musa'ya kurallar, uygulama detayları ve ebedi kanunlar ile ilgili aktardıklarını açıklıyor. Kurbanların ne zamanlar ve nasıl kesilip sunulacağından, bayramların ne zaman ve nasıl kutlanacağına, yasaklardan, bunların cezalarına kadar tüm detaylar en ince ayrıntısına kadar aktarılıyor.
BAP 1-3:
(Diğer meallerdeki ismi: Yakmalık Sunu, Tahıl Sunusu / Esenlik Sunusu)
Bu kitap da Rab'be yapılacak takdimelerin ayrıntılı tarifleriyle başlıyor. Sığır, koyun, keçi, güvercin yavrusu gibi tüm takdimelerin, erkek olması, kusursuz olması, nasıl boğazlanacakları ve kanlarının nasıl serpileceği, nasıl yakılacakları, içlerinin nasıl yıkanacağı, iç organların ne yapılacağı gibi tüm detaylar, pişirilip getirilen mayasız ekmek takdimeleri ise bunların nasıl pişirileceği, nasıl tuzlanacağı ve nasıl sunulacakları detaylı şekilde anlatılıyor.
BAP 2:4 ~ 2:10 Ve fırında pişmiş ekmek takdimesi arzettiğin zaman, yağla yoğurulmuş ince undan mayasız pideler, yahut üzerine yağ sürülmüş mayasız yufkalar olacak. Eğer takdimen sacda pişmiş ekmek takdimesi ise, yağla yoğurulmuş mayasız ince undan olacak. Onu parçalara ayıracaksın, ve üzerine yağ dökeceksin; ekmek takdimesidir. Eğer takdimen tavada pişmiş ekmek takdimesi ise, ince undan yağla yapılacaktır. Ve bu şeylerden yapılan ekmek takdimesini RABBE getireceksin; ve o kâhine takdim edilecek, o da mezbaha getirecek. Ve kâhin, onun için anılma olarak, ekmek takdimesinden bir parça alacak, ateşle yapılan takdime, RABBE hoş koku olarak onu mezbah üzerinde yakacak. Ve ekmek takdimesinden arta kalan Harunla oğulları içindir, ateşle yapılan RABBİN takdimeleri arasında çok mukaddestir. RABBE arzedeceğiniz ekmek takdimelerinden hiç biri maya ile yapılmayacaktır, çünkü RABBE ateşle yapılan takdime olarak hiç maya ve bal yakmayacaksınız.
BAP 4-7:
(Diğer meallerdeki ismi: Günah Sunusu / Suç Sunusu)
Rabbin yapılmayacak diye emrettiği şeylerden yapanların, Suç Takdimesi olarak (bu sefer dişi de olabilen) kurbanlarını nasıl sunacakları yine detaylı şekilde anlatılıyor. Aynı şekilde parasal cezalar da detaylandırılıyor. Takdimeler yapılırken kâhinlerin keten esvabını ve keten donlarını giymelerine kadar tüm ayrıntılara yer veriliyor.
BAP 7:7 ~ 2:10 Suç takdimesi nasılsa günah takdimesi de öyledir; onlar için bir şeriat vardır; onunla kefaret eden kâhin kim ise, onun olacak. Ve bir adamın yakılan takdimesini arzeden kâhin, arzettiği takdimenin derisini kendisine alacak. Ve fırında pişirilen her ekmek takdimesi, ve tavada, ve saç üzerinde yapılan her şey, onu takdim eden kâhinin olacak. Ve yağla yoğurulmuş, yahut kuru, her ekmek takdimesi bütün Harun oğulları arasında kardeş payı olacak.
BAP 8-10:
(Diğer meallerdeki ismi: Harun'la Oğullarının Kâhin Atanması / Nadav'la Avihu'nun Ölümü)
Musa'nın kendisine emredilen şekilde Harun'u ve oğullarını giydirerek, mehetmesi ve hazırlaması... Ardından onlara Suç takdimesi'nin nasıl kurban edildiğini, takdime koçunun nasıl kurban edildiğini, taksis koçunun nasıl kurban edildiğini, tahsis sepetinden nasıl ekmek takdim edildiğini uygulamalı olarak göstermesi ve herbirinin arkasından yapılan ritüelleri öğretmesi... Aynı şekilde Harun ve oğulları da suç takdimesi, kavmın takdimesini, selamet takdimelerini sunmaları... Ayrıca bu kısımda Harun'un oğullarından Nadab ve Abihu'nun Rabbin önünden çıkan bir ateş tarafından yenilip bitirildiği ve öldüklerine değiniliyor.
Philip Medhurst - Yakılan takdime (Levililer 8)
Philip Medhurst - Nadab ve Abihu yok ediliyor (Levililer 10)
BAP 11:
(Diğer meallerdeki ismi: Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar)
Hayvanlar arasından, çatal ve yarık tırnaklı olup, geviş getirenlerin yenebileceği tarifleniyor... Deve, kaya porsuğu, tavşan ve domuzun etlerinden; denizlerde ve ırmaklarda ise kanatlı ve pullu olmayanların yenmemesi ve leşlerine dokunulmaması emrediliyor. Kuşlardan da mekruh olanlar ile çekirge dışında haşeratın yenmemesi gerektiği detaylıca tarifleniyor,..
Bu mekruh hayvanlara temas edenler, onları taşıyanlar, onların düştüğü kaplardan hangilerinin hangi süre ile murdar olacakları, hangilerinin kırılması veya bir daha kullanılmaması gerektiği detaylı bir şekilde tarifleniyor.
BAP 12-15:
(Diğer meallerdeki ismi: Doğum Yapan Kadının Paklanması / Deri Hastalıkları Yasası / Deri Hastalarının Paklanması / Bedensel Akıntının Yol Açtığı Kirlilik)
Doğum yapan kadına ne kadar süre ile yaklaşılmayacağı (erkek ve kız çocuk için farklı) ve kahinlerin cüzzam hastalığını teşhis için sayfalarca ayrıntılı açıklamalar. Ayrıca cinsel birliktelik sonrası tüm bedenin yıkanması gerekliliği de BAP 15:18'de geçiyor. Kadının regli ile ilgili detaylara da verilen hükümler mevcut.
BAP 16-17:
(Diğer meallerdeki ismi: Günahları Bağışlatma Günü / Kan Yemek Yasaktır)
Çeşili kefaret uygulamaları... 16. BAP'ta ayrıca 7. ayın 10. gününde hiçbir iş yapılmaması ve kefaret edileceği belirtilen, tam istirahat Sebti olduğu anlatılan bir gün var. Diğer kaynaklardan bunun Yom Kipur (Kefaret Günü) bayramı olduğunu öğrendim. (Wikipedia'da Yahudiliğin en mukaddes bayramı olduğu, oruç tutarak, yardım ederek ve af dileyerek geçtiği belirtiliyor.)
BAP 18:
(Diğer meallerdeki ismi: Yasak İlişkiler)
Yakın akrabalarla evliliğin ve cinsel ilişkilerin yasaklanması... Detaylı bir şekilde hangi akrabaların "çıplaklığını açmamak" gerektiği tarifleniyor... Aynı BAP içinde eşcinsel ilişki ve hayvanlarla ilişki de yasaklanıyor.
BAP 19:
(Diğer meallerdeki ismi: Adalet ve Kutsallık Yasaları)
Bu bölümler "Kutsallık Tüzüğü" adıyla da anılıyor; kutsal bir yaşam sürmek için gereken uygulamaları tarifliyor... Daha önceki bölümlerde anılan ana kurallarla birlikte, kurban kesmenin, hasat yapmanın kuralları detaylı şekilde tarifleniyor.
Kesin kurallar ve ayrıntılar dikkat çekiyor. Örneğin, Selamet Takdimesi kurbanı, kesildiği gün ya da ertesi gün yemnek zorunda, üçüncü güne kalırsa yakılmalı. Üçüncü gün bir parça bile yenilse, kabul olmayacağı ve yiyenin can kavminden atılacağı belirtiliyor.
Bir başka dikkat çeken konu, farklı türlerin birbirine karıştırılmamasıyla ilgili kısım. İki çeşitten hayvanı çiftleştirmeyeceksin, tarlanı iki çeşit tohumla ekmeyeceksin, üzerinde iki çeşit kumaştan kıyafet olmayacak. Ayrıca saçın yuvarlak kesilmeyeceği, sakalın köşelerinin bozulmayacağı ve dövme yaptırmamanız gerektiği de belirtiliyor.
BAP 20:
(Diğer meallerdeki ismi: Günahın Bedeli)
18. bölümde söz edilen pek çok günah bu bölümde tekrarlanıyor; ancak bu sefer, genelde bu günahların sonucu olan ölüm cezasından da söz ediliyor.
BAP 21:
(Diğer meallerdeki ismi: Kâhinlerle İlgili Kurallar)
Kahinlere özel kurallar ve uygulamalarla ilgili detayların verildiği bölümde, "kusurlu" olan insanların (kör, topal, kambur ve cüce gibi) yakılan takdime ve ekmek takdimesi sunmak üzere sunağa yaklaşmaması gerektiği, onların kusurlu olduğu belirtiliyor.
BAP 22:
(Diğer meallerdeki ismi: Sunuları Kimler Yiyecek / Kabul Edilmeyecek Kurbanlar)
Muhtelif kuralların açıklanmaya devam ettiği bölümde murdarlıkla ilgili yasalar halk için de kâhinler için geçerli olmakla beraber daha fazla sorumluluk sahibi olan kâhinlere verilen cezalar daha sert, ölüm cezalarından bahsediliyor.
BAP 23:
(Diğer meallerdeki ismi: Bayramlar)
6 gün çalışıldıktan sonra dinlenilen 7. gün olan Sebt günüdür (Şabat günü)... 1. ayın 14. günü akşamüzeri Fısıh Bayramı başlar ve 15. günü Mayasız Ekmek Bayramı'dır, 7 gün mayasız ekmek yenecektir... Sebt'in ertesi gününden 7 Sebt sonra, yani 50 gün sonra Hasat Bayramı'nda çok çeşitli kurbanlar ve takdimeler yapılması gerektiğinden bahsediliyor... 7. ayın 1. günü (Anma Günü) boru çalınarak anma ve mukades toplantı günüdür... 7. ayın 10. günü (Günahların Bağışlanma Günü) hiçbir iş yapılmadan canların alçaltıldığı (isteklerin denetlendiği) kefaret gündür... 7. ayın 15. gününde başlayarak 7 gün Rabbe Haymeler Bayramı'dır (Çardak Bayramı)...
Philip Medhurst - Çardaklar kuruluyor (Levililer 23)
BAP 24:
(Diğer meallerdeki ismi: Rab'bin Huzurunda Yanan Işık / Rab'be Sunulan Ekmek / Tanrı'ya Lanet Edenin Sonu)
Kandil ve ekmek sunuları ile ilgili kuralların açıkalamarı devam ederken, Rab'be söven birisinin ceza olarak öldürülmesi gerektiğinden ve öldürüldüğünden bahseden bir hikaye anlatılıyor.
BAP 25:
(Diğer meallerdeki ismi: Şabat Yılı / Özgürlük Yılı)
6 gün çalıştıktan sonra 7. gün dinlenildiği gibi, tarla da 6 yıl ekilip bağlar 6 yıl budandıktan sonra 7. yıl Sebt Yılı (Şabat Yılı) olarak açıklanıyor... 7 kez Şabat Yılı geçtikten sonraki 50. yılın 7. ayının 10. günü, Yani Günahları Bağışlatma Günü'nde, yüksek sesle boru çalınarak bütün memlekette gezdirilecek, o yıl Azatlık ve Mesaret Yılı (Özgürlük Yılı) olacağı, herkesin ailesine ve toprağına dönmesi gerektiği anlatılıyor... Alım ve satımların bir sonraki Özgürlük Yılı'na kadar yapılması gerektiği, toprağı satana geri alma hakkı verilmesi gerektiği gibi kurallar ilginç.
BAP 26:
(Diğer meallerdeki ismi: Tanrı'ya Bağlılığın Ödülü / Tanrı'dan Uzaklaşmanın Cezası)
Kurallar tekrarlanırken, ödüllerin ve cezaların hemen vaadedilmesi dikkat çekiyor. Kuralları yerine getirir, Tanrı'nın buyruklarına göre yaşarsanız, ödül olarak yağmurların zamanında yağdırılacağı, ağaçların meyve vereceği, ülkede barış olacağı, düşmanlarla yapılan savaşlarda galip gelineceği, ama tersi bir durumda cezaların yedi kat artırılacağından bahsediliyor.
BAP 27:
(Diğer meallerdeki ismi: Dilek Adaklarıyla İlgili Kurallar)
Ve Musa'nın Üçüncü Kitabı, Rabbe sunulacak adakların kurallarıyla sona eriyor.
BAP 27:34 İsrail oğulları için RABBİN Sina dağında Musa'ya verdiği emirler bunlardır.
SAYILAR
MUSANIN DÖRDÜNCÜ KİTABI
(Diğer meallerdeki ismi: ÇÖLDE SAYIM)
Sayılar, yani Musa'nın Dördüncü Kitabı, İsrailliler vadedilmiş topraklara doğru yol alırken çölde yaşadıklarını konu alıyor. İki kez halk arasında sayım yapıldığı için bu şekilde adlandırılmış.
BAP 1-2:
(Diğer meallerdeki ismi: İsrail'de Yapılan İlk Sayım / Oymakların Konaklama Düzeni)
Mısır'dan çıkışlarının 2. yılında, 2. ayın 1. günü, Tanrı İsrail oğullarına bir sayım gerçekleştirmelerini söylüyor. Yirmi yaşında veya daha büyük her erkeğin, aşiretlerine ve atalarının evlerine göre sayılması detaylı şekilde anlatılıyor; ve bu aşiret/ailelerin de grup grup sayılarının verilmesi sonucu İsrail oğullarının Sina çölündeki nüfusunun 603.550 kişi olduğunu öğreniyoruz. Yalnız Levi oymağı bu sayımdan ayrı tutuluyor; onların sayımı ve görevleri sonraki bölümlere bırakılmış. Ayrıca her bir oymağın göç sırası ve görevleri açıklanıyor. (20 yaşından büyük erkeklerin sayılmasının amacı, internetteki tefsirlerde savaşabilecek kişileri belirlemek olarak açıklanmış.)
BAP 3-4:
(Diğer meallerdeki ismi: Levililer'in Görevleri / Kehatoğulları'nın Görevleri)
Rab Musa'ya Levililerin hem kâhinin (Harun'un) hem de tüm cemaatin bekçiliğini üstleneceklerini, tüm ilk doğanlar yerine Levililerin Rab'bin olduğunu iletiyor. Levililer bir aylık ve daha büyük erkekler sayılıyor ve 22.000 kişi çıkıyor. Tüm oymaklardaki ilk doğanlar da sayıldığında 22.273 kişi çıkınca, aradaki 273 kişilik farkın fidyesi kâhine ödeniyor. Levioğulları arasından Kohat oğulları aşiretinin de toplanma çadırında hizmet gibi görevleri var ve 30-50 yaş arasındakiler sayılıyor. (30-50 yaşındaki erkeklerin sayılmasının amacı, internetteki tefsirlerde çadırda hizmet edebilecek yaş aralığı olarak açıklanmış.)
BAP 5-6:
(Diğer meallerdeki ismi: Topluluğu Temiz Tutmak / Rab'bin Adanmışı)
Murdarlıkla ilgili kurallar ve açıklamalar ile, adanmış Nezir (Rabbe adanmış kişi) ile ilgili görevler ve kurallar açıklanıyor. Adanmışlığı süresince saçını kesmeyeceği, içki içmeyeceği, mayalı şeyler yiyemeyeceği, kuru veya yaş üzümden uzak duracağı gibi kurallar mevcut.
BAP 7-8:
(Diğer meallerdeki ismi: Önderlerin Rab'be Verdiği Armağanlar / Levililer'in Adanması)
Kâhinlerin kutsaması sonrasında 12 oymağın önderlerinin (ki önceki bölümlerde isim isim Tanrı tarafından belirlenerek Musa'ya bildiriliyorlar) Tanrı'ya sunduğu armağanlar anlatılıyor. Ardından Levililer'in adanması ile ilgili kurallar açıklanıyor. Kâhinlerin yardımcısı olan Levililer’in adanmasıyla ilgili kurallar, kâhinlerin adanmasıyla ilgili kurallardan birkaç noktada farklılık gösterir: Kâhinler meshedilerek adanırdı, Levililer ise arındırılırdı. Kâhinler yıkanırdı, Levililer’in ise üzerine sadece su serpilirdi. Kâhinlere yeni giysiler giydirilirdi, Levililer ise eski giysilerini yıkardı. Kâhinlerin üzerine kan sürülürdü, Levililer için ise sadece kurban kanı akıtılırdı.
BAP 9:
(Diğer meallerdeki ismi: Fısıh Kurbanıyla İlgili Kurallar / Konutun Üstündeki Bulut)
Fısıh Bayramı'nda kesilen Fısıh kurbanı ile ilgili açıkalamalar sonrası, mesken ve şehadet çadırını örten bir buluttan bahsediliyor. Bu mucizevi bulut meskenin üzerine indiğinde Musa'nın Tanrı ile iletişimde olduğu anlaşılıp göç duruyor. Geceleri de ateş şeklini alan bu bulut kalkıp hareket ettiğinde onun hareket ettiği yöne doğru göç devam ediyor; durduğunda yeniden duruluyor.
BAP 10:
(Diğer meallerdeki ismi: Gümüş Borazanlar / İsrailliler Sina'dan Ayrılıyor)
Tanrı Musa'ya iki gümüş boru yapmasını ve bunların tek tek, beraber, yüksek sesli veya alçak sesli çalınma durumlarına göre ne konuda harekete geçeceklerini açıklıyor. Toplanma, yola çıkma, savaşma, kutlamalara başlama.
Ardından meskenin üzerindeki bulut kalkıyor ve İsrailliler ilk kez Sina Çölü'nden göçlerine başlıyorlar.
BAP 11:
(Diğer meallerdeki ismi: Halk Yakınıyor / Rab Bıldırcın Gönderiyor)
Henüz Sina'dan ayrılmalarının 3. gününde halk et bulamamak başta olmak üzere yakınmalarına başlayınca Tanrı sinirleniyor ve ordugâhın kenarlarındakileri etkileyen bir yangınla cezalandırıyor. Musa Rab'be bu yükü kaldıramadığını, canını alması için yalvarıyor; Tanrı da Musa'nın yükünü paylaşması için cemaatin ihtiyarlarından 70 kişiyi seçtirerek onların üzerine "Ruhundan" koyuyor ve kısa süreli peygamberlik yaptırıyor. Ayrıca yemekten tisinecekleri kadar et yemelerini sağlamak için bir yel ile sayılamayacak kadar bıldırcın gönderiyor.
BAP 12-13:
(Diğer meallerdeki ismi: Miryam'la Harun'un Yakınmaları / Kenan Ülkesine Casuslar Gönderiliyor)
Miryam'la Harun'un kısa süreli baş kaldırısı ve cezalandırılması sonrası, Kenan ülkesini kontrol etmeleri için bir keşif birliği gibi adamlar gönderiliyor. Paran Çölü'ndeki Kadeş'e dönüp, bütün topluluğa halkın gücünden gözlerinin korktuğunu anlatıyorlar.
BAP 13:27 - 13:29 Bizi gönderdiğin diyara vardık; ve gerçek süt ve bal akıyor; ve onun meyvası budur. Ancak memlekette oturan kavm kuvvetlidir, ve şehirler istihkâmlı ve çok büyüktür; hem de orada Anak oğullarını gördük. Cenup diyarında Amalek oturuyor; ve dağlıkta Hittîler, ve Yebusîler ve Amorîler oturuyorlar; ve denizin yanında ve Eden kıyısı boyunca Kenânlılar oturuyorlar.
BAP 14:
(Diğer meallerdeki ismi: Halk Başkaldırıyor / Kenan Ülkesine Casuslar Gönderiliyor)
Bunun üzerine halkın bir kısmı başkaldırıyor ve bir ldier bularak Mısır'a dönmek isteyen sesler yükselmeye başlıyor. Sadece Nun oğlu Yeşu ve Yefunne oğlu Kaleb itiraz ediyorlar. Halk onları taşlamaya kalkınca:
BAP 14:10 - 14:12 Ve RABBİN izzeti toplanma çadırında bütün İsrail oğullarına göründü. Ve RAB Musa'ya dedi: Ne vakte kadar bu kavm beni hor görecek? ve aralarında yapmış olduğum bütün alâmetlere rağmen ne vakte kadar bana iman etmeyecekler? Onları veba ile vuracağım, onları mirastan mahrum edeceğim, ve seni onlardan büyük ve kuvvetli bir millet edeceğim. BAP 14:24 Ancak kulum Kaleb'i girmiş olduğu diyara onu götüreceğim; ve zürriyeti onu miras alacaktır, çünkü kendisinde başka bir ruh vardı, ve tamamen ardımca yürümüştür.
Gerçekten de, Yeşu ile Kaleb hariç, yirmi ve üstü yaştaki herkes vaat edilen topraklara giremeden çölde ölecekti. İsrailliler’in, RAB’bin toprakları ele geçirme buyruğuna karşı gelmeleri, ölüm cezasıyla sonuçlanan en büyük isyanlarıydı.
BAP 15:
(Diğer meallerdeki ismi: Sunularla İlgili Kurallar / Şabat Günü'nü Tutmayan Öldürülüyor)
Vaadedilen topraklara girince sunulacak kurbanlar ile ilgili kurallardan sonra, Sebt (Şabat) gününde odun toplayan bir adamın (çalışmak yasaktı) yakalanarak, Tanrı'nın emriyle taşlanarak öldürülmesi anlatılıyor.
BAP 16:
(Diğer meallerdeki ismi: Korah, Datan ve Aviram Başkaldırıyor)
Bu bölümde beklenen isyan ortaya çıkıyor... Korah, Datan ve Abiram, Musa ve Harun'a başkaldırarak "Bu cemaatin her biri mukaddestir ve RAB onların arasındadır; siz neden kendinizi yükseltiyorsunuz?" diye soruyor.
Sonrasında Tanrı Musa vasıtasıyla diğerlerini uyararak çekilmelerini sağladıktan sonra yer yarılıyor; Korah, Datan ve Abiram ve aileleri diri diri ölüler diyarına iniyor ve yer üzerlerine kapanıyor. Buhurdanlık getirdikleri için kâhinlik görevi üstlenebileceklerini düşünen 250 kişi de ateşle yakılarak, ardından çıkan bir veba salgınıyla da tam 14.700 kişi öldürülüyor.
Philip Medhurst - Kefaret Ateşi (Sayılar 16)
BAP 17:
(Diğer meallerdeki ismi: Harun'un Değneği)
İsyanın getirdiği şüpheleri tamamen silmek için Tanrı Musa'dan 12 beyin her birine bir değnek hazırlatmasını ve üzerlerine isimlerini yazdırmasını ve toplanma çadırında Rab'bin önüne koymasını istiyor. Harun'un değneği goncalanıp çiçek açıyor ve kâhinlik görevi tekrar onaylanıyor.
BAP 18:
(Diğer meallerdeki ismi: Kâhinlerle Levililer'in Görevleri ve Payları)
Tanrı bu bölümde Harun'a ve oğullarına getirilen tüm ürünlerin onlara verdiğini iletiyor. Neredeyse bir sayfa süren bu listenin içinde, tüm takdimeler, yağın, buğdayın, turfandaların, şarabın en iyileriyle birlikte, tüm hayvanların ilk doğanları, insanların ilk doğanları için fidye dahil birçok şey bahşediliyor. Yalnız diğer beylere vaadedilmiş topraklarda verilecek pay Levililer için olmayacak.
BAP 19:
(Diğer meallerdeki ismi: Kirli Sayılanın Arındırılması)
Kendini arındırmak için kullanılacak temizlenme suyunda kullanılmak üzere kurban edilecek özel tip bir kurbanın detayları verildikten sonra, murdarlıkla ilgili bilgiler iletiliyor.
BAP 20:
(Diğer meallerdeki ismi: Kayadan Çıkan Su / Edom Kralı İsrailliler'e Geçiş İzni Vermiyor / Harun'un Ölümü)
Musa'nın Tsin çölünde yakınan halk için Tanrı'nın talimatıyla değneğiyle vurduğu kayadan su çıkartması sonrası Musa'nın talebine rağmen sınırlarından yürüyüp geçmelerine izin vermeyen Edom Kralı sebebiyle rota değiştirmeleri sonrası, beklenmedik bir şey oluyor ve Tanrı Musa'ya Harun'u alıp Hor Dağı'na çıkmasını ve Harun'un elbiselerini oğlu Eleazar'a giydirerek kahinliği devrettirmesini, Harun'un da orada öleceğini söylüyor. Sebebi Meriba sularında Tanrı'ya edilen isyan. Gerçekten de bu şekilde oluyor; Harun'un Hor Dağı'nda ölümü sonrası halk 30 gün yas tutuyor.
BAP 21:
(Diğer meallerdeki ismi: Tunç Yılan / Moav'a Yolculuk / Kral Sihon ve Og'un Yenilgisi)
Cenub'da oturan Kenânlı Arad kralı, İsrail'in geldiğini duyuyor ve onlar savaşıyor ama İsrailliler onu yenip şehirlerini harap ediyorlar. Ardından halk yine durumlarından şikayete başlayınca Tanrı onlara yakıcı yılanlar göndererek birçok kişinin ısırılıp ölmesini sağlıyor. Af dileği ve yakarışlar sonrası Tanrı Musa'ya tunçtan bir yılan yapmasını, bir sırığa asmasını, ısırılanlardan bu tunç yılana bakanların iyileşeceğini bildiriyor; böyle de oluyor.
Philip Medhurst - Yakıcı yılanlar tarafından ısırılan İsrailoğulları (Sayılar 21)
Ardından İsrail ile savaşmak için Yahats'a gelen Ammori kralı Sihon mağlup ediliyor ve tümü kılıçtan geçirilerek Arnon'dan Yabbok'a ve Ammon oğullarına kadar Heşbon şehri ve köyleri dahil toprakları fethediliyor. Sonrasında da Başan kralı Og Edreid'e gelerek onlarla savaşıyor ama kendisi, oğulları ve tüm kavmi dahil herkes öldürülüyor.
BAP 22-24:
(Diğer meallerdeki ismi: Moav Kralı Balak Balam'ı Çağırıyor / Balam'ın Bildirileri)
İsraillilerin ilerleyişini duyan Moab Kralı Tsippor oğlu Balak, Fırat kıyısında Petor'da oturan Beor oğlu Balam'a haber göndererek yardıma gelmesini istiyor. Ama Balak Tanrı'yla söyleşerek onların kutsanmış kişiler olduklarını öğrenerek yardıma gitmeyi reddediyor. Balak'ın yanına gittiğinde de çeşitli ikna çabalarına da 'bildirilerle' cevap veriyor ve İsrailoğullarını kutsuyor. Bu bildirilerin şiir şeklinde meseller olarak verilmiş olması Tevrat'ta bu kısma kadar görmediğimiz bir şey.
BAP 25:
(Diğer meallerdeki ismi: İsrailliler Peor'da Günaha Giriyor)
İsrailliler Şittim'de yaşarken Moav kadınları ile zina ettikleri ve ilahlarına kurban verirlerken İsrailliler de katıldığı ve o tanrılara taptıkları için Tanrı Musa'ya bunların öldürülmesini emrediyor. Bu sırada Kâhin Harun oğlu Eleazar oğlu Pinehas, Midyanlı bir kadınla çadıra giren bir İsrailliyi mızrakla öldürüyor ve Tanrı'nın öfkesi geçiyor; hatta toplam 24.000 kişinin ölümüne sebep olmuş olan veba diniyor.
BAP 26:
(Diğer meallerdeki ismi: İkinci Sayım)
Veba sona erince Tanrı 20 yaş erkeklerin tekrar sayılmasını emrediyor. Oymak oymak detayları verilen bu ikinci sayım sonrası, Şeria Irmağı yanında, Eriha karşısındaki Moav ovalarında Musa'yla Kâhin Eleazar'ın saydıkları İsraillilerin toplam sayısı 601.730 erkek çıktığı belirtiliyor.
BAP 27:
(Diğer meallerdeki ismi: Yeşu Musa'nın Yerine Geçecek)
Şaşırtıcı bir durum da bu bölümde gerçekleşiyor. Tanrı Musa'ya öleceğini iletiyor. Abarim Dağı'na çıkmasını ve kavmine verdiği diyarı görmesini, ardından kendisinde Rab'bin ruhu bulunan Nun oğlu Yeşu'nun üzerine elini koyarak ona 'talimat vermesini' ve ona kendi 'şerefinden koymasını' emrediyor.
BAP 28-30:
(Diğer meallerdeki ismi: Sunular / Adaklarla İlgili Kurallar)
Tanrı Musa'ya Günlük Sunuları, Sebt (Şabat) Sunularını, Yeni Ay Sunularını, Fısıh Sunuları ile birlikte, Haftalar Bayramı'nda, Boru çalma gününde, Günahları bağışlatma gününde ve Çardak Bayramı'nda sunulacak sunuları ve Adaklar ile ilgili kuralları bildiriyor.
BAP 31:
(Diğer meallerdeki ismi: Midyanlılar'dan Öç Alınıyor / Yağmalanan Malın Paylaştırılması)
Tanrı Musa'ya Midyanîlerden öcünü almasını ve onları kavmine katmasını isteyince; onlarla savaşarak Midyanîlerin 5 kralı Evi, Rekem, Tsur, Hur ve Reba dahil tüm erkeklerini öldürüyorlar, ve obalarını yakıyorlar. İnsan, hayvan ve tüm kalan ganimete de el koyarak ordugâha getiriyorlar. Tüm kadın ve çocukların getirildiğini gören Musa, tüm erkek çocuklarının ve erkekle yatmış kadınların öldürülmesini, sadece erkekle yatmamış kızları sağ bırakılmasını söylüyor. Sebebi bu kadınların Balam'ın verdiği öğüde uyarak Peor olayında İsrailliler'in Rab'be ihanet etmesine neden olmuş olmaları olarak açıklanıyor.
BAP 32:
(Diğer meallerdeki ismi: Şeria Irmağı'nın Doğusuna Yerleşen Oymaklar)
Ruben oğulları ve Gad oğulları oymakları, Yazer ve Gilead topraklarını beğenip onları orada bırakmalarını söyleyince, silahlı erkeklerin karşı kıyıya geçip diğerleriyle birlikte savaşması koşuluyla o topraklar kendilerine bağışlanıyor. Burada hangi oymağın hangi boyunun hangi alana yerleştiği detaylı şekilde veriliyor. İsrail soy ağacı için önemli olmalı.
BAP 33-34:
(Diğer meallerdeki ismi: Mısır'dan Moav'a Yolculuk / Kenan Ülkesinin Sınırları)
Bu bölümde göç rotası başından itibaren tekrarlanarak özetleniyor. Ardından da yaşayacakları memleketin sınırları detaylarıyla tarifleniyor.
BAP 33:5 - 33:55 İsrailliler Ramses'ten yola çıkıp Sukkot'ta konakladılar. Sukkot'tan ayrılıp çöl kenarındaki Etam'da konakladılar. Etam'dan ayrılıp Baal-Sefon'un doğusundaki Pi-Hahirot'a döndüler, Migdol yakınlarında konakladılar. Pi-Hahirot'tan ayrılıp denizden çöle geçtiler. Etam Çölü'nde üç gün yürüdükten sonra Mara'da konakladılar. Mara'dan ayrılıp on iki su kaynağı ve yetmiş hurma ağacı olan Elim'e giderek orada konakladılar. Elim'den ayrılıp Kamış Denizi kıyısında konakladılar. Kamış Denizi'nden ayrılıp Sin Çölü'nde konakladılar. Sin Çölü'nden ayrılıp Dofka'da konakladılar. Dofka'dan ayrılıp Aluş'ta konakladılar. Aluş'tan ayrılıp Refidim'de konakladılar. Orada halk için içecek su yoktu. Refidim'den ayrılıp Sina Çölü'nde konakladılar. Sina Çölü'nden ayrılıp Kivrot-Hattaava'da konakladılar. Kivrot-Hattaava'dan ayrılıp Haserot'ta konakladılar. Haserot'tan ayrılıp Ritma'da konakladılar. Ritma'dan ayrılıp Rimmon-Peres'te konakladılar. Rimmon-Peres'ten ayrılıp Livna'da konakladılar. Livna'dan ayrılıp Rissa'da konakladılar. Rissa'dan ayrılıp Kehelata'da konakladılar. Kehelata'dan ayrılıp Şefer Dağı'nda konakladılar. Şefer Dağı'ndan ayrılıp Harada'da konakladılar. Harada'dan ayrılıp Makhelot'ta konakladılar. Makhelot'tan ayrılıp Tahat'ta konakladılar. Tahat'tan ayrılıp Terah'ta konakladılar. Terah'tan ayrılıp Mitka'da konakladılar. Mitka'dan ayrılıp Haşmona'da konakladılar. Haşmona'dan ayrılıp Moserot'ta konakladılar. Moserot'tan ayrılıp Bene-Yaakan'da konakladılar. Bene-Yaakan'dan ayrılıp Hor-Hagidgat'ta konakladılar. Hor-Hagidgat'tan ayrılıp Yotvata'da konakladılar. Yotvata'dan ayrılıp Avrona'da konakladılar. Avrona'dan ayrılıp Esyon-Gever'de konakladılar. Esyon-Gever'den ayrılıp Zin Çölü'nde –Kadeş'te– konakladılar. Kadeş'ten ayrılıp Edom sınırındaki Hor Dağı'nda konakladılar. Kâhin Harun RAB'bin buyruğu uyarınca Hor Dağı'na çıktı. İsrailliler'in Mısır'dan çıkışlarının kırkıncı yılı, beşinci ayın birinci günü orada öldü. Hor Dağı'nda öldüğünde Harun 123 yaşındaydı. Kenan ülkesinin Negev bölgesinde yaşayan Kenanlı Arat Kralı İsrailliler'in geldiğini duydu. İsrailliler Hor Dağı'ndan ayrılıp Salmona'da konakladılar. Salmona'dan ayrılıp Punon'da konakladılar. Punon'dan ayrılıp Ovot'ta konakladılar. Ovot'tan ayrılıp Moav sınırındaki İye-Haavarim'de konakladılar. İyim'den ayrılıp Divon-Gad'da konakladılar. Divon-Gad'dan ayrılıp Almon-Divlatayma'da konakladılar. Almon-Divlatayma'dan ayrılıp Nevo yakınlarındaki Haavarim dağlık bölgesinde konakladılar. Haavarim dağlık bölgesinden ayrılıp Şeria Irmağı yanında, Eriha karşısındaki Moav ovalarında konakladılar. Şeria Irmağı boyunca Beythayeşimot'tan Avel-Haşşittim'e kadar Moav ovalarında konakladılar. Orada, Şeria Irmağı yanında Eriha karşısındaki Moav ovalarında RAB Musa'ya şöyle dedi: “İsrailliler'e de ki, ‘Şeria Irmağı'ndan Kenan ülkesine geçince, ülkede yaşayan bütün halkı kovacaksınız. Oyma ve dökme putlarını yok edecek, tapınma yerlerini yıkacaksınız. Ülkeyi yurt edinecek, oraya yerleşeceksiniz; çünkü mülk edinesiniz diye orayı size verdim. Ülkeyi boylarınız arasında kurayla paylaşacaksınız. Büyük boya büyük pay, küçük boya küçük pay vereceksiniz. Kurada kime ne çıkarsa, orası onun olacak. Dağıtımı atalarınızın oymaklarına göre yapacaksınız. ‘Ama ülkede yaşayanları kovmazsanız, orada bıraktığınız halk gözlerinizde kanca, böğürlerinizde diken olacak. Yaşayacağınız ülkede size sıkıntı verecekler. Ben de onlara yapmayı tasarladığımı size yapacağım.’
BAP 34:1 - 34:12 RAB Musa'ya şöyle dedi: “İsrailliler'e de ki, ‘Mülk olarak size düşecek Kenan ülkesine girince, sınırlarınız şöyle olacak: “ ‘Güney sınırınız Zin Çölü'nden Edom sınırı boyunca uzanacak. Doğuda, güney sınırınız Lut Gölü'nün ucundan başlayacak, Akrep Geçidi'nin güneyinden Zin'e geçip Kadeş-Barnea'nın güneyine dek uzanacak. Oradan Hasar-Addar'a ve Asmon'a, oradan da Mısır Vadisi'ne uzanarak Akdeniz'de son bulacak. “ ‘Batı sınırınız Akdeniz ve kıyısı olacak. Batıda sınırınız bu olacak. “ ‘Kuzey sınırınız Akdeniz'den Hor Dağı'na dek uzanacak. Hor Dağı'ndan Levo-Hamat'a, oradan Sedat'a, Zifron'a doğru uzanarak Hasar-Enan'da son bulacak. Kuzeyde sınırınız bu olacak. “ ‘Doğu sınırınız Hasar-Enan'dan Şefam'a dek uzanacak. Sınırınız Şefam'dan Ayin'in doğusundaki Rivla'ya dek inecek. Oradan Kinneret Gölü'nün doğu kıyısındaki yamaçlara dek uzanacak. Oradan Şeria Irmağı boyunca uzanacak ve Lut Gölü'nde son bulacak. “ ‘Her yandan ülkenizin sınırları bu olacaktır.’ ”
BAP 35:
(Diğer meallerdeki ismi: Levililer'e Ayrılan Kentler / Sığınak Kentler / Selofhat'ın Kızlarının Mirası)
Her oymağın büyüklüğü oranınca Levililer'e vereceği 48 kentin detayları açıklandıktan sonra, istemeyerek birisini öldüren kişilerin kalabileceği sığınak kentlerle ilgili detaylar veriliyor. İlginç bir yaklaşım ve kurallar silsilesi.
BAP 36:
(Diğer meallerdeki ismi: Selofhat'ın Kızlarının Mirası)
Son bölümde ise İsrail'de mirasın bir oymaktan öbür oymağa geçmeyeceği ve her İsrailli atalarının bağlı olduğu oymağın mirasına bağlı kalacağı açıklanıyor. Öyle ki erkek kardeşi olmadığı için herhangi bir İsrail oymağında miras alan kızlar, babasının bağlı olduğu oymak ve boydan biriyle evlenmelidir.
TESNİYE
MUSANIN BEŞİNCİ KİTABI
(Diğer meallerdeki ismi: YASA'NIN TEKRARI)
Tesniye, yani Musa'nın Beşinci Kitabı, kelime anlamı olan "ikileme"den anlaşılacağı üzere ilk dört kitapta bildirilen kuralların ve geleneklerin, son kez ve hep birlikte tekrarlandığı kitap.
Mısır'dan çıktıktan sonra kırkıncı yılın on birinci ayının birinci günü, Musa RAB'bin, kendisi aracılığıyla İsrailliler'e neler buyurduğunu anlatmaya başlıyor. Bu kitabın son kısmı hariç önceki kitaplardaki anlatıların tekrarı verildiği için detaylarına girmeyeceğim (ama önceki kitaplardaki orjinal yerlerini bulabildiğim kadar vermeye çalıştım); ama önemli gördüğüm ve ilginç bulduğum kısımlardan alıntılar yapacağım:
BAP 1:6 - 1:8 Allahımız RAB Horebde bize söyliyip dedi: Bu dağda oturmanız yeter; dönün ve göç edin, ve Amorîlerin dağlığına, ve ona yakın olan Arabada, dağlıkta, ve Şefelada ve Cenubta ve deniz kenarında bütün yerlere, büyük ırmağa, Fırat ırmağına kadar Kenânlılar diyarına, ve Libnana girin. İşte, diyarı önünüze koydum; girin, ve RAB'bin atalarınıza İbrahim'e, İshak'a, ve Yakub'a kendilerine ve kendilerinden sonra onların zürriyetine vermek için and ettiği diyarı kendinize mülk edinin.
BAP 1'de Eşkol Vadisi'ne gönderilen casuslardan sonra korkup vadedilen topraklara gitmek istemeyen İsrailliler ve Tanrı'nın onları cezalandırması (Önceki anlatımı Çölde Sayım BAP 12-14);
BAP 2'de çölde geçirdikleri yıllar ve Heşbon kralı Amorlu Sihon'un mağlup edilmesi (Önceki anlatımı Çölde Sayım BAP 21);
BAP 3'te Başar Kralı Og'a karşı kazanılan zafer, Şeria Irmağı'nın doğusuna yerleşen oymaklar ve Tanrı'nın Musa'ya vaadedilmiş toprakları girmeyi yasaklaması (Önceki anlatımı Çölde Sayım BAP 27);
BAP 4'te Tanrı'nın nasıl onlara görünüp ateşin içinden On Emri verdiği (Önceki anlatımı Mısır'dan Çıkış BAP 20) ve neden putlara tapılmaması gerektiği;
...dağın eteğinde durdunuz; ve dağ, göklerin yüreğine kadar, karanlık, bulut ve koyu karanlık içinde ateşle yanıyordu. Ve RAB size ateşin içinden söyledi; siz sözlerin sesini işittiniz, fakat bir suret görmediniz; yalnız bir ses işittiniz. ... Horebde, ateşin içinden RAB size söylediği gün bir suret görmediniz; ta ki, fesada sapmıyasınız, ve kendiniz için erkek yahut kadın suretinde, yerde olan bir hayvan suretinde, göklerde uçan kanatlı bir kuş suretinde, toprakta sürünen bir şey suretinde, yer altındaki suda olan bir balık suretinde, her hangi bir şeklin suretinde oyma put yapmıyasınız; ve ta ki, gözlerini göklere kaldırmıyasın, ve Allahın RABBİN bütün gökler altındaki kavmların hepsine hissedar ettiği güneşi ve ayı ve yıldızları, göklerin bütün ordusunu görüp onlara saptırılmıyasın, ve onlara iğilmiyesin, ve onlara kulluk etmiyesin.
BAP 5'te On Emrin detaylı tekrarı (Önceki anlatımı Mısır'dan Çıkış BAP 20) ve neden putlara tapılmaması gerektiği;
BAP 6'da Rab'bin tek Tanrı olduğu;
BAP 7'de kendilerinden daha büyük ve daha güçlü yedi ulusu (Hittiler, Girgaşlılar, Amorlular, Kenanlılar, Perizliler, Hivliler, Yevuslular) kovacakları ve ülkelerini mahvedecekleri, ve buyruklarına uyacaklara verilecek ödüller (Önceki anlatımı Mısır'dan Çıkış BAP 3);
BAP 8'de Rab'bin unutmayıp onun buyruklarına uyulması gerektiği;
Çünkü Tanrın RAB seni iyi diyara, akar vadiler, derelerde ve tepelerde çıkan pınarlar, ve kaynaklar diyarına; buğday, ve arpa, ve asma, ve incir, ve nar diyarına, zeytin yağı ve bal diyarına götürüyor; bir diyar ki, onda yoksullukla ekmek yemeyeceksin, onda hiç bir şeye muhtaç olmıyacaksın; bir diyar ki, taşları demirdir, ve dağlarından bakır çıkaracaksın. Ve yiyeceksin ve doyacaksın, ve sana verdiği iyi diyardan dolayı Tanrın RABBE hamdedeceksin.
BAP 9 ve 10'da korktukları Anak oğullarının göklere kadar duvarlı şehirlerini mülk olarak almak üzere Erden'den (Ürdün/Şeria Irmağı) geçecekleri ve onları çabucak yokedecekleri; ayrıca On Emir'in "Tanrı'nın parmağıyla" iki taş levha üzerine nasıl yazıldığı (Önceki anlatımı Mısır'dan Çıkış BAP 31);
BAP 11'de Tanrı'nın büyüklüğü, O'nu sevmek ve itaat etmenin, ona kulluk etmenin önemi;
BAP 12'de Tanrı'nın onlara vereceği ülkede uymaları gereken kurallar, Rab'be tapınılacak yerin tek bir yer olacağı (internetteki diğer kaynaklarda o sırada Kenanlıların birden çok ibadethaneleri olduğu belirtiliyor); et yemenin kuralları, etin kanlı yenmemesi gerektiği (Önceki anlatımı Yaratılış 9);
BAP 13'de peygamber olduğunu söyleyerek çıkan, düşlerini anlatan ve başka ilahlara yönlendirmek isteyenler olursa onlara uyulmaması gerektiği; (burada ilginç bir konu; atfedilirken kullanılan "kütü kişiler" sözcüğün İbranicesi'nin (Belial), kötülüğün ve yasa tanımazlığın kralı olan Şeytan’a verilen bir ad olması);
BAP 14'de vücutlarınıza zarar vermemeniz gerektiği (o sıralar putperestlerin yaptıkları aşırılıklara bir örnekmiş), iki kaç arasındaki tüyleri almamanız gerektiği ve detaylı bir şekilde eti yenecek ve yenmeyecek hayvanlar (Önceki anlatımı Levililer BAP 11);
BAP 15'de borçların bağışlanacağı yıl ve yoksullara karşı nasıl davranılması gerektiği (Önceki anlatımı Levililer 25);
BAP 16'da Fısıh Bayramı, Haftalar Bayramı, Çardak Bayramı (Önceki anlatımı Mısır'dan Çıkış 23);
BAP 17'de başka ilahlara, güneşe veya yıldızlara tapanların öldürülmesi gerektiği (Önceki anlatımı Tesniye 4); ülkeye yerleşildiğinde nasıl bir kral atanması gerektiği;
Soydaşlarınızdan olmayan birini, bir yabancıyı kral seçmeyeceksiniz. ... Atayacağınız kral yüreğinin RAB'den sapmaması için çok kadın edinmemeli, büyük ölçüde altın, gümüş biriktirmemeli. “Kral tahtına oturunca, Levili kâhinlerin koruması altındaki Kutsal Yasa'nın bir örneğini kendisi bir kitaba yazacak. Bu yasa örneğini yanında bulunduracak, yaşamı boyunca her gün onu okuyacak. Öyle ki, Tanrısı RAB'den korkmayı, bu yasanın bütün sözlerine ve kurallarına uymayı öğrensin; kendini kardeşlerinden üstün saymasın, yasanın dışına çıkmasın; kendinin ve soyunun krallığı İsrail'de uzun yıllar sürsün.
BAP 18'de falcılık, büyücülük, cincilik ya da ölülere danışma gibi şeylerin yapılmaması gerektiği, ayrıca Tanrı'nın İsrailoğulları arasından Musa gibi bir peygamber çıkartacağı;
Onlara kardeşleri arasından senin gibi bir peygamber çıkaracağım. Sözlerimi onun ağzından işiteceksiniz. Kendisine buyurduklarımın tümünü onlara bildirecek. ... Ancak, kendisine buyurmadığım bir sözü benim adıma söylemeye kalkışan ya da başka ilahlar adına konuşan peygamber öldürülecektir. ‘Bir sözün RAB'den olup olmadığını nasıl bilebiliriz?’ diye düşünebilirsiniz. Eğer bir peygamber RAB'bin adına konuşur, ama konuştuğu söz yerine gelmez ya da gerçekleşmezse, o söz RAB'den değildir. Peygamber saygısızca konuşmuştur. Ondan korkmayın.
BAP 19'da Sığınak Kentler (Önceki anlatımı Çölde Sayım 35) ve birisinin suçluluğu için nasıl tanıklıkların kabul edileceği (Önceki anlatımı Levililer 19);
BAP 20'de savaşa gidildiğinde nasıl davranılması gerektiği;
BAP 21-22'de kimin öldürdüğü bilinmeyen ölülerle ilgili nasıl davranılacağı, esir alınan kadınlarla evlenmek istenirse nasıl yapılacağı, söz dinlemeyen evlatlara nasıl muamele edileceği, ve evlenilen kadının bakire çıkmaması durumunda neler yapılacağı gibi çeşitli diğer yasalar;
BAP 23'de topluluğun dışında bırakılanlar, (ayrıca Edomluların ve Mısırlıların bunlardan olmadığı), gece halinden dolayı nasıl temizlenilmesi gerektiği, faizin yabancıdan alınabileceği ama kardeşlerden alınamayacağı, adak adama ve bağ/bahçedeki göz hakkı ile ilgili detaylar;
BAP 24'de bir kadının bir erkek tarafından nasıl boşanacağı, yeni evlenenin savaşa gitmeyeceği gibi çeşitli birçok kurallar;
BAP 25'te muhakemeye gelenlere hakimlerin verebileceği 40 değnek cezası, kardeşi ölen adamın kardeşinin karısıyla evlenmesi gerektiği gibi diğer kurallar (Önceki anlatımı Yaratılış 38);
BAP 26'da ilk ürün ve ondalık kurallar. Bu bölümde ilginç bir kısım var. İsraillilere atalarının göçebe bir Aramî olduğu söyleniyor. İnternetteki açıklamalarda Kenan topraklarının güneyinden Harran’a gidip sonra geri dönen (Yaratılış 27-35. bölümler) en sonunda da Mısır’a göç eden, ve iki Aramî kadınla evli olan Yakub’dan söz edildiği belirtiliyor.
Ve Allahın RABBİN önünde cevap verip diyeceksin: Babam göçebe bir Arami idi, ve sayıca az olarak Mısıra inip orada misafir oldu; ve orada büyük, kuvvetli, ve sayıca çok bir millet oldu. Ve Mısırlılar bize kötü davrandılar, ve bizi alçaltıp üzerimize ağır hizmet koydular, ve atalarımızın Tanrısı RABBE feryat ettik, ve RAB sesimizi işitti, ve düşkünlüğümüzü, ve zahmetimizi, ve sıkıntımızı gördü; ve RAB kuvvetli elle, ve uzanmış kolla, ve büyük dehşetle, ve alâmetlerle ve harikalarla bizi Mısırdan çıkardı; ve bizi bu yere getirdi, bu diyarı, süt ve bal akan diyarı bize verdi.
BAP 27 ve 28'de Ebal Dağı'nda yapılacak sunaklar, Tanrı'nın buyruklarına uyulursa gelecek bereketler, uyulmazsa karşılaşılacak musibetler (çok detaylı bir şekilde) anlatılıyor. Günahların cezasının (Tevrat'ta lafı geçmeyen) öteki dünyaya bırakılmaksızın hemen bu dünyada lanetler olarak karşılaşılacak olmasını yine not etmek gerek.
Bu izzetli ve heybetli Tanrın YEHOVA isminden korkasın diye, bu kitapta yazılmış olan bu şeriatin bütün sözlerini yapmak üzre tutmazsan; o zaman RAB senin belâlarını, ve zürriyetinin belâlarını şaşılacak bir şey, büyük ve devamlı belalar, ve kötü ve devamlı hastalıklar edecek. ... Ve vaki olacak ki, size iyilik etmekte ve sizi çoğaltmakta olduğundan dolayı RAB nasıl sevindi ise, sizi helâk edeceği ve sizi yok edeceği için de öylece sevinecektir;
BAP 29'da RAB'bin İsrailliler'le Horev Dağı'nda yaptığı antlaşmaya ek olarak, Moav'da Musa'ya onlarla yapmayı buyurduğu antlaşmanın sözleri eski yaşananların tekrarıyla yineleniyor.
BAP 30'da birden yumuşayan ifadelerle nasıl iyileşip kutsanabileceği açıklanıyor.
... bu emir senin için güç değildir ve senden uzak değildir. O göklerde değildir ki, ... o denizden öte değildir ki, ... o kelâm sana çok yakındır, ağzında ve yüreğindedir.
BAP 31'de Musa 120 yaşına geldiğini ve yerini Yeşu'nun alacağını halka söylüyor. Ve şeriatı (yasa) yazarak onu Rab'bin ahit sandığını taşıyan Levi oğullarına ve İsrail'in ihtiyarlarına veriyor. Her 7 yılın sonunda bütün israil'in karşısında kulakları ile işitsinler diye onlara okunmasını tembih ediyor. Musa ayrıca Rab'bin talimatıyla bir ilahi de yazarak onu İsrailoğullarına öğretiyor.
BAP 32'de bu ilahi ile var. Ayrıca Tanrı Musa'ya öleceğini önceden bildiriyor ve Abarim/Nebo dağına çıkarak vaadedilmiş topraklara bakmasını ve orada öleceğini iletiyor.
BAP 33'de Musa bir hayır duası ile İsrail oymaklarını kutsuyor.
BAP 34'de Nebo Dağı'nda Pisga tepesine çıkan Musa orada, 120 yaşında ölüyor. Musa'nın 5 kitabının son cümlesi ise önemli ve kayda değer:
Ve RABBİN Mısır diyarında, Firavuna, ve bütün kullarına, ve bütün memleketine yapmak için Musa'yı gönderdiği alametler ve harikalarda, ve bütün İsrail'in gözü önünde Musa'nın gösterdiği bütün kuvvetli elde, ve bütün dehşette, Musa gibi RABBİN yüzyüze bildiği bir peygamber daha İsrail'de çıkmadı.
Yorum ve önerileriniz için şimdiden teşekkürler.
Volkan