A History of the World in 100 Objects
İngilizce'den çeviren: Gamze Bulut
© 2017, Pegasus Yayınları
1. Baskı: Nisan 2017
Tarihe az da olsa ilgi duyan; belki de yüzlerce detayın içerisinde kayboldukları için tarih kitapları okumayı sevemeyen ama bir taraftan da öğrenmeyi kaçırdıkları temel konular için hayıflanan herkese rahatlıkla tavsiye edebileceğim bir kitap, 100 Objede Dünya Tarihi.
Okuması kolay, ilgi çekici, çarpıcı hikâyelerle süslenmiş, her biri 5 objeyi anlatan 20 bölüme hem kısmen kronolojik hem de anlatmak istediğini çok akıllıca bölecek şekilde düzenlenmiş çok beğendiğim bir eser oldu.,
British Museum'un 2002-2015 yılları arasında yöneticiliğini yapan Neil MacGregor'un BBC'nin bir radyo programında British Museum'un koleksiyonunda yer alan objeleri tanıtması fikrine istinaden seçtiği 100 objenin hikayesi kitaplaştırılmış.
Kitap, objeler aracılığıyla dünyanın iki milyon öncesinden günümüze kadar farklı dönemlerde nasıl göründüğünün bir resmini çekiyor.
Biliyoruz ki tarihi yazanlar galip gelenlerdir; özellikle de yazmayı bilenler yalnızca onlar olduğunda. Kaybeden taraftakilerin, topluluklar ele geçirilip yok edilenlerin, hikâyelerini anlatmak için çoğunlukla sahip olduklar tek şey objelerdir. Bu kitapta hepsi de karşımıza çıkacak olan Karayip'ten Tainolar, Avustralya Aborjinleri, Benin'deki Afrikalılar ve İnkalar, geçmiş başarılarını bize yalnızca yaptıkları objeler aracılığıyla en iyi şekilde anlatabilirler: objelerle anlatılan bir dünya tarihi onlara söz hakki tanımaktadır.
Bu objelerin British Museum'da mı, yoksa orijinleri topraklarda mı olması gerektiği ayrı bir soru ve tartışma konusu; ama onların nasıl incelendiklerini, araştırıldıklarını ve korunduklarını da okumak size farklı bir bakış açısı sunabilir.
British Museum'u 13 sene yönetmiş bir İngiliz olan Neil MacGregor'un, İngiliz emperyalizmine gocunmadan yaptığı ince dokunuşlar da bonus.
100 objenin her biri ayrı etkileyici; hikayelerinde okuyacağınız detayların bir çoğu şaşırtıcı.
Sadece bir örnek vermek gerekirse, MÖ 500-300 döneminden bir at arabası heykelciğini seçmek istiyorum.
Arabacının yanında bulunan ve muhtemelen Pers Kralı adına uzak bölgeleri yöneten bir yönetici olduğu sonucuna varılan yolcu inceleniyor. Ayrıcalıklı bir çocuğun oyuncağı ya da tanrılara sunulmak üzere yapılmış bir objeden hangisi olursa olsun bu heykelcik üzerinden o dönemki Pers İmparatorluğu hakkında bazı çıkarımlar yapılıyor.
İmparatorluğun boyutları sebebiyle emsalsiz bir kara ulaşımı gerektirdiğini biliyoruz. Büyük Kiros da kendisine Şahanşah diyerek (Krallar Kralı) imparatorluğunun bir müttefik devletler konfederasyonu olduğunu bildiriyordu. Arabadaki yolcu da (şık ceketi, yetkisini sembolize eden başlığından hareketle) bu bölgelerden birini yöneten bir vali olmalı.
Diğer taraftan yolcuların Medler'e özgü kıyafetler giyiyor olması ile birlikte arabanın ön kısmına da Mısır tanrısı Bes'in başının yerleştirilmiş olması, Perslerin farklı dinlere ve kültürlere sergilediği hoşgörüyü ve zapt ettikleri insanlardan öğrendiklerini benimsemek konusundaki kapasitelerini açıkça gösteriyor.
Bu sıradışı ölçüde kucaklayıcı imparatorluk, ayrıca resmi bildiriler için de yabancı dil kullanmaktan da son derece memnundu. Heredot'un sözleri: Yabancıların yollarını benimsemeye Perslerden daha hazır bir ırk yok; örneğin daha güzel olduğunu düşündükleri için Medler'in kıyafetlerini giyiyorlardı ve askerleri de Mısır zırhları kuşanıyordu.
Kitaptaki 20 bölümün açıklamaları ve benim en çok beğendiğim objeler şunlar oldu:
Kısım 1 - Bizi İnsan Yapanlar
MÖ 2000000 - MÖ 9000
İnsan yaşamının başlangıcıyla başlayıp, tüm dünyaya yayıldıkları, ulaştıkları ortamlara adapte olma çabalarıyla ve kavramsal sanat üretmeye başlamalarıyla geçen dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Olduvai Taştan Yapılmış Kesme Aleti
Olduvai El Baltası
Yüzen Ren Geyiği
Kısım 2 - Buzul Çağından Sonra: Yemek ve Seks
MÖ 9000 - MÖ 3500
Tarımın gelişimi ve yerleşik hayata geçiş ile birlikte, insan topluluklarının bir arada yaşamaya ve buna uygun olarak yaşama, düşünme ve tapınma geleneklerinin değişime uğradığı dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Maya Mısır Tanrısı Heykeli
Kısım 3 - İlk Şehirler ve Devletler
MÖ 4000 - MÖ 2000
İlk şehir ve eyaletlerin oluşmasıyla, kralların, yöneticilerin ve yazının ortaya çıktığı dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Kral Den'in Sandalet Etiketi
Ur Sancağı
Kısım 4 - Bilim ve Edebiyatın Başlangıcı
MÖ 2000 - MÖ 700
Yazılı edebiyat ile birlikte bilimsel ve matematiksel bilginin de geliştiği dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Tufan Tableti
II. Ramses Heykeli
Kısım 5 - Eski Dünya, Yeni Güçler
MÖ 1100 - MÖ 300
Dünyanın farklı noktalarında yeni güçlerin ortaya çıktığı ve paranın kullanılmaya başladığı dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Lachish Rölyefleri
Taharqa Sfenksi
Karun'un Altın Parası
Kısım 6 - Konfüçyüs'ün Döneminde Dünya
MÖ 500 - MÖ 300
Dünya çapında farklı medeniyetlerin, nüfuzlarını daim kılacak yeni yönetim biçimleri geliştirme çabalarını kapsayan, politik felsefe, sanat ve dinin buna yönelik birer araç olarak kullanılmaya başladığı dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Ceyhun'dan At Arabası Heykelciği
Partenon Heykeli: Sentor ve Lapith'ler
Kısım 7 - İmparatorluk Kurucuları
MÖ 300 - MS 10
İskender'in fetihleriyle başlayan imparatorluklar ve imparatorların otoritelerini halka yansıtmak için çeşitli farklı yöntemler buldukları dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
İskender'in Başını Gösteren Sikke
Rosetta Taşı
Augustus'un Başı
Kısım 8 - Antik Zevkler, Yeni Baharatlar
MS 1 - 500
Zevk, lüks ve boş vakit karşısında sergilenen tutumların özetlendiği bölüm.
Kısım 9 - Dünya İnançlarının Yükselişi
MS 100 - 600
Sonsuzluğu kavramaya çalışan büyük dinlerin dünyayı şekillendirdiği ve bunu tasvirlerle tanımlama eğilimi dönemi.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Hinton St. Mary Mozaiği
Kısım 10 - İpek Yolu ve Ötesi
MS 400 - 800
İpek Yolu boyunca, yalnızca insanlar ve ürünlerin değil, aynı zamanda fikirlerin de yolculuğu.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Abdülmelik'in Altın Paraları
Kısım 11 - Sarayın İçinde: Saray Sırları
MS 700 - 900
Büyük kraliyet sarayları içerisindeki yaşamı, devlet gücünün özel ve mahrem ifadeleri olan objeler aracılığıyla incelendiği bölüm.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Tara Heykeli
Kısım 12 - Hacılar, Yağmacılar ve Tüccarlar
MS 800 - 1300
Avrupa, Asya ve Afrika arasında gidip gelen savaşçılar, hacılar ve tüccarlar vasıtasıyla yer değiştiren objelerin, hammaddelerin ve fikirlerin anlatıldığı bölüm.
Kısım 13 - Statü Sembolleri
MS 1100 - 1500
Teknolojik gelişmelerle, zenginlerin statülerini yansıtmak, zevkleri ve kültürleriyle gösteriş yapmak istedikleri döneme özgü objeler.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
David Vazoları
Kısım 14 - Tanrılarla Buluşma
MS 1200 - 1500
İnsan ile kutsal arasındaki boşluğa köprü kurma niyetiyle oluşturulmuş objeler.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Kutsal Diken Emaneti
Kısım 15 - Modern Dünyanın Eşiği
MS 1375 - 1550
Dünyanın, bir insanın hepsini ziyaret etmesinin hala düşünülemez bir şey olduğu son dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Ejderhalı Yeşim Fincan
Kısım 16 - İlk Küresel Ekonomi
MS 1450 - 1650
Avrupalıların kendi kıtalarından öteye açılmalarıyla birlikte ortaya çıkan deniz imparatorlukları dönemi.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
İki Başlı Yılan
İspanyol Sekiz Reali
Kısım 17 - Hoşgörü ve Hoşgörüsüzlük
MS 1550 - 1700
Bir tarafta dinler arasındaki hoşgörüsüzlük sebebiyle onbinlerce insanın katledilmesine sebep olunan, diğer taraftan Babürler gibi diğer devletlerin farklı inançlara hoşgörüyü temel alan yönetim biçimleri oluşturdukları dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Babür Prensi Minyatürü
Kısım 18 - Keşif, Sömürge ve Aydınlanma
MS 1680 - 1820
Avrupa Aydınlanma Çağı'nın, diğer tarafta transatlantik köle ticaretiyle birlikte dünyanın kalan kısmıyla bağlantı kurulan, ve yerel halkların toplumsal eziyetlere maruz kaldıkları dönem.
Bu dönemden en ilgimi çeken objeler:
Akan Davulu
Hawaii'den Tüylü Miğfer
Kısım 19 - Kitlesel Üretim, Kitlesel İkna
MS 1780 - 1914
Fransız Devrimi ile birlikte endüstriyel toplumlara dönüşen Avrupa ve ABD'nin uluslararası ticareti körüklediği dönem.
Kısım 20 - Bizim Yaptığımız Dünya
MS 1914 - 2010
Çatışma, sosyal değişim ve bilimsel gelişmeler dönemi.
Yorum ve önerileriniz için şimdiden teşekkürler.
Volkan