© Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007
Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi. LVI
111. baskı: İstanbul, Eylül, 2010
"Sen de mi Brutus? Öyleyse yıkıl Caesar!" Julius Caesar
Shakespeare'in kısa bir hayat hikâyesi ve Shakespeare döneminde oyun yazarlığı ve tiyatronun nasıl evrildiğine ait Cevza Sevgen'in hazırladığı bir bölümle başlıyor kitap. Shakespeare'in tanınması, çağın yazarı konumuna geliş süreci, oyunlarının nasıl algılandığı ve tanındığı özetlendikten sonra yine Cevza Sevgen'in yazdığı önsöz ile Julius Caesar oyununa hazırlanıyorsunuz.
Brutus'un liderliğinde cumhuriyet değerleri adına yürütülen mücadele suikastçıların yenilgisiyle son bulur. Politik güç Sezar'ın dostu Antonius ile yeğeni Octavius'a geçecektir. Octavius'un ilk Roma İmparatoru olarak taç giyeceğini bilmemiz, Brutus'un trajedisine ironik bir boyut ekler; Roma'yı monarşiden koruma girişimi, sonuçta monarşinin gelmesine neden olacaktır.
Gerçekten de Sezar'ın muzaffer bir komutan olarak fetihlerden sonra Roma'ya dönmesi, arkasından gücü elinde toplayacakken suikaste kurban gitmesi ve Roma'nın Lepidus, Octavius ve Marcus Antonius * tarafından yönetileceği 2. Üçler Erki ile okuduğumuz onca tarihi bilgiyi bir de Shakespeare'in kaleminden okumak enteresan geldi. Elbette trajik unsurlar öne çıkartılırken, tarihin bir çok gerçekliğine de paralel olduğunu görmek beni şaşırttı. (İlk defa Shakespeare okuyorum bu arada.)
* Evet bu Marcus Antonius, sonrasında Mısır'da sevgilisi Kleopatra'yla beraber intihar eden Mark Antony'den başkası değil. Daha geçen hafta gezdiğim Bergama'daki Bergama Kütüphanesi'nde bulunan eserleri boşaltıp Kleopatra'ya hediye olarak gönderen de ta kendisiydi :)
Shakespeare oyunu 5 perde olarak yazmış.
Birinci Perde'de; Cassius ve Casca, Roma Cumhuriyeti'nin selameti için Sezar'ın önünün kesilmesi gerekliliğini tartışıyorlar ve yaptıkları plana Brutus'u de dahil etmenin yollarını arıyorlar.
İkinci Perde'de; Brutus öncelikle fikri kendi içinde sindirip, kendi kendisini lna ediyor, sonrasında da Cassius, Decius, Cinna, Trebonius, Metellus planlarını olgunlaştırıyorlar.
Bugünkü Caesar'la cenkleşmenin Haklı bir anlamı yok denirse, şöyle düşünmeli: Şimdiki Caesar, daha güçlü bir Caesar olursa Şu ya da bu taşkınlıklara düşebilir. Onun için bir yılan yumurtası saymalı onu: Cinsi gereği yarın zehirli olacak bir yumurta, Ve daha kabuğundayken öldürülmeli.
Üçüncü Perde'de, Caesar uyarılara rağmen gittiği Capitol'de suikaste uğrar. Antonius ise suikastçileri şüphelendirmeden Caesar'ın yasını etkileyici bir dille tutarken, Brutus ve Cassius'u halka bir konuşma yapmaya ikna eder. Brutus kürsüdeyken ona hak veren halk; Antonius'un konuşmasından sonra ise adeta Caesar'ın yasını tutmaya başlar ve isyan çıkar. Antonius'un hem Caesar'a yas tutarken, hem de suikastçilerin şüphelerini ortadan kaldıran konuşması Shakespeare'in nasıl bir usta olduğunu (Türkçe çevirisinde bile) ispatlıyor:
Ey koca Caesar! Sen yerlerde mi yatacaktın böyle! Bunca fetihlerin, zaferlerin, talanların, Sığdı demek şu kadarcık yere? Uğurlar olsun! Bilmiyorum, sayın baylar, nedir düşündüğünüz: Daha kimden kan alınacak, kim başka hasta? Sıra bendeyse, Caesar'ın öldüğü saatten Daha uygun bir saat olamaz benim. için. Arasam daha değerlisini bulamam Dünyanın en soylu kanına bulanmış Kılıçlarınızdan sizin. Yalvarırım, bir hıncınız varsa bana, Daha kan tüterken kızıl elleriniz, Alın hıncınızı benden. Bin yıl yaşasam Daha rahat yürekle katlanamam ölmeye. Hiçbir yerde, hiçbir ölüm, Burda, çağımızın seçkin, akıllı insanlarının Didik didik ettiği Caesar'ın başında Ölmekten daha güzel gelemez bana.
Dördüncü Perde'de; Antonius, Octavius ve Lepidus halkın da desteğini almış halde öldürüleceklerin listesini yaparlar ve savaş hazırlıkları da iki tarafta da başlar. Cicero da dahil 100 senatörün öldürüldüğünden bahseden satırlar, bana Cicero'nun kesik başının tepside getirildiği çeşitli tabloları hatırlattı. İnternne kısa bir araştırma yapabilirsiniz.
Beşinci Perde ise Philippi Ovası'nda geçiyor. (Shakespeare elbette yazmamış olsa da) bizim MÖ 42'de olduğunu tarih kitaplarından bildiğimiz Philippi Savaşı. Cassius, Cato ve Brutus'un trajik ölümleri.
Yine bir günde biten bir kitap.
Hem de bu kadar hoşuma gideceğini bilmeden başlandığı halde.
Shakespeare'in diğer tarih sahnelerini okumak için şimdiden sabırsızlanıyorum.
Yorum ve önerileriniz için şimdiden teşekkürler.
Volkan